Bạn đang muốn tìm hiểu vai trò của nguyên đơn trong vụ án dân sự hoặc cần được hỗ trợ pháp lý khi trực tiếp tham gia tố tụng? Là người khởi kiện, nguyên đơn giữ vị trí trung tâm trong quá trình xét xử, vì vậy cần hiểu rõ quyền và nghĩa vụ để đảm bảo việc bảo vệ quyền lợi được thực hiện đúng pháp luật. Hãy đặt lịch tư vấn tại Tổng đài tư vấn để được hỗ trợ bởi các luật sư giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực tố tụng dân sự.
Bài viết được biên soạn bởi đội ngũ luật sư chuyên môn cao, am hiểu sâu sắc các quy định pháp luật hiện hành, đặc biệt là Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 (từ Điều 68 đến Điều 70 về nguyên đơn và quyền, nghĩa vụ của đương sự) và Nghị quyết 01/2017/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng một số quy định trong tố tụng dân sự. Nội dung sẽ giúp bạn hiểu rõ vị trí pháp lý của nguyên đơn, cách chuẩn bị hồ sơ, tham gia phiên tòa và bảo vệ quyền lợi hợp pháp một cách hiệu quả.
Nguyên đơn trong vụ án dân sự là gì?
1.1. Khái niệm nguyên đơn
Nguyên đơn là cá nhân, cơ quan, tổ chức khởi kiện vụ án dân sự tại Tòa án hoặc được người khác khởi kiện thay để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi bị xâm phạm. Nguyên đơn là một trong những đương sự chính trong quá trình tố tụng dân sự.
Căn cứ pháp lý: Điều 68, Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015.
1.2. Vai trò của nguyên đơn
Nguyên đơn đóng vai trò trung tâm trong việc khởi xướng và tham gia tố tụng nhằm bảo vệ quyền lợi của mình:
- Khởi xướng vụ án thông qua việc nộp đơn khởi kiện tại Tòa án có thẩm quyền.
- Cung cấp chứng cứ, tài liệu, lập luận pháp lý để chứng minh yêu cầu khởi kiện là có căn cứ.
- Tham gia đầy đủ các phiên tòa, hòa giải và các hoạt động tố tụng khác để bảo vệ quyền lợi hợp pháp.
1.3. Các loại nguyên đơn
Nguyên đơn có thể phát sinh trong nhiều loại vụ án dân sự, bao gồm:
- Nguyên đơn trong tranh chấp dân sự: Như tranh chấp hợp đồng vay, mua bán tài sản, chia tài sản chung…
- Nguyên đơn trong vụ án hôn nhân và gia đình: Như ly hôn, tranh chấp nuôi con, chia tài sản khi ly hôn.
- Nguyên đơn trong vụ án lao động: Người lao động khởi kiện công ty về chấm dứt hợp đồng trái luật, nợ lương…
- Nguyên đơn trong vụ án kinh doanh thương mại: Doanh nghiệp khởi kiện đối tác vi phạm hợp đồng, không thanh toán…
Số liệu minh họa: Theo thống kê của Tòa án Nhân dân Tối cao năm 2024, 55% vụ án dân sự tại Việt Nam có nguyên đơn là cá nhân khởi kiện về tranh chấp tài sản, phản ánh sự phổ biến của loại tranh chấp này trong thực tiễn tố tụng.
>>> Hành động ngay để không mất thêm thời gian, tiền của và sức lực vì rắc rối pháp lý! Đặt lịch tư vấn với Luật sư hôm nay – chỉ một khoản phí nhỏ mang lại giá trị lớn: giải pháp nhanh, lợi ích tối ưu. Hoàn phí nếu chọn gói trọn gói khi thuê luật sư sau thanh toán. Thanh toán và đặt lịch ngay!
Quyền và nghĩa vụ của nguyên đơn
2.1. Quyền của nguyên đơn
Nguyên đơn là cá nhân, cơ quan, tổ chức khởi kiện tại tòa án để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp. Theo Điều 70 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, nguyên đơn có các quyền chính sau:
- Yêu cầu tòa án giải quyết vụ án dân sự nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp bị xâm phạm.
- Được rút đơn khởi kiện bất cứ thời điểm nào trước khi tòa tuyên án, nếu việc rút đơn không trái pháp luật và không ảnh hưởng đến quyền lợi của người khác.
- Đề nghị tòa án tiến hành hòa giải, yêu cầu giám định, định giá tài sản hoặc thu thập chứng cứ bổ sung.
- Tham gia phiên tòa, trình bày ý kiến, tranh luận, và yêu cầu triệu tập người làm chứng, người giám định.
2.2. Nghĩa vụ của nguyên đơn
Cùng với các quyền tố tụng, nguyên đơn phải thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ nhằm đảm bảo việc xét xử được tiến hành đúng pháp luật:
- Cung cấp trung thực và đầy đủ thông tin, tài liệu, chứng cứ có liên quan đến yêu cầu khởi kiện.
- Thực hiện nghĩa vụ nộp tạm ứng án phí theo thông báo của tòa án.
- Chấp hành nghiêm chỉnh các quyết định triệu tập, yêu cầu cung cấp thông tin và các thủ tục tố tụng của tòa án.
- Không được khiếu nại, kháng cáo tùy tiện hoặc cản trở hoạt động xét xử.
2.3. Trách nhiệm pháp lý khi vi phạm
Việc không thực hiện đúng nghĩa vụ tố tụng có thể dẫn đến hậu quả bất lợi cho nguyên đơn:
- Nếu cung cấp thông tin sai lệch, chứng cứ giả mạo, nguyên đơn có thể bị xử phạt hành chính theo Điều 13 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, mức phạt có thể lên đến 30 triệu đồng.
- Nếu không thực hiện nghĩa vụ cung cấp chứng cứ, không nộp tạm ứng án phí đúng hạn hoặc vắng mặt không lý do, tòa án có thể ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án.
- Trường hợp nguyên đơn cố ý kéo dài tố tụng hoặc gây thiệt hại cho bên bị đơn, họ có thể bị yêu cầu bồi thường thiệt hại theo quy định dân sự.
Theo thống kê của Bộ Tư pháp (2024), khoảng 30% vụ án dân sự bị đình chỉ do nguyên đơn không cung cấp đầy đủ chứng cứ hoặc vi phạm nghĩa vụ tố tụng, dẫn đến mất cơ hội bảo vệ quyền lợi.
>>> Vấn đề pháp lý kéo dài khiến bạn mất việc, tốn tiền và kiệt sức? Đặt lịch tư vấn với luật sư giỏi ngay bây giờ! Chỉ một phí nhỏ, bạn được hỗ trợ tận tình, bảo vệ quyền lợi tối đa. Hoàn phí tư vấn khi thuê luật sư trọn gói. Điền form và thanh toán để gặp luật sư!
Nguyên đơn vắng mặt tại phiên hòa giải
3.1. Quy định về vắng mặt tại phiên hòa giải
Theo Điều 206 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, nguyên đơn bắt buộc phải tham gia phiên hòa giải, trừ khi có lý do chính đáng được Tòa án chấp nhận:
- Nếu không thể tham gia trực tiếp, nguyên đơn có thể ủy quyền hợp pháp cho người đại diện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp (như luật sư).
- Trường hợp bất khả kháng như bệnh tật, tai nạn, công tác xa… cần phải thông báo trước và cung cấp tài liệu chứng minh lý do vắng mặt để Tòa án xem xét.
Việc tham gia phiên hòa giải không chỉ là nghĩa vụ tố tụng mà còn là cơ hội để các bên thỏa thuận, tránh phải xét xử kéo dài.
3.2. Hậu quả của việc vắng mặt
Nếu nguyên đơn vắng mặt mà không có lý do chính đáng, hậu quả pháp lý có thể rất nghiêm trọng:
- Tòa án có quyền ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án, căn cứ Điều 217 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Điều này đồng nghĩa với việc mất quyền khởi kiện lại cùng vụ việc, trừ trường hợp đặc biệt được phép.
- Trường hợp có lý do hợp lý và được xác minh rõ ràng, Tòa án có thể hoãn phiên hòa giải, đồng thời ấn định thời gian hòa giải lại.
Vì vậy, nguyên đơn cần chủ động thông báo, phối hợp và thực hiện đúng nghĩa vụ tham gia phiên hòa giải để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
3.3. Cách xử lý khi vắng mặt
Trong trường hợp không thể tham dự phiên hòa giải, nguyên đơn nên thực hiện một trong các biện pháp sau:
- Nộp đơn xin hoãn phiên hòa giải, nêu rõ lý do vắng mặt, kèm theo giấy tờ chứng minh hợp lệ như: giấy xác nhận điều trị bệnh, lịch công tác, sự kiện bất khả kháng…
- Ủy quyền hợp pháp cho luật sư hoặc người đại diện tham gia phiên hòa giải thay mặt mình. Giấy ủy quyền cần công chứng hoặc chứng thực đúng quy định pháp luật.
- Chủ động liên hệ Tòa án để cập nhật thông tin, tránh bị coi là cố tình vắng mặt.
Theo Tòa án Nhân dân Tối cao (2024), có đến 25% vụ án dân sự bị đình chỉ vì nguyên đơn vắng mặt không chính đáng tại phiên hòa giải, cho thấy đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến thất bại trong khởi kiện dân sự.
Quy trình tham gia tố tụng của nguyên đơn
4.1. Nộp đơn khởi kiện
- Nguyên đơn là người khởi xướng vụ án dân sự nhằm yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm.
- Đơn khởi kiện phải được lập đúng theo mẫu quy định tại Điều 189, Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, bao gồm:
- Thông tin các bên;
- Nội dung yêu cầu khởi kiện;
- Căn cứ pháp lý và chứng cứ kèm theo.
- Nguyên đơn cần nộp đơn tại Tòa án có thẩm quyền theo quy định tại Điều 39 (về thẩm quyền theo lãnh thổ) và Điều 35 (thẩm quyền theo cấp).
- Khi nộp đơn, phải kèm theo chứng cứ liên quan và biên lai tạm ứng án phí theo Luật Phí và lệ phí.
4.2. Tham gia hòa giải và xét xử
- Sau khi Tòa án thụ lý vụ án, nguyên đơn sẽ được triệu tập tham gia phiên hòa giải (trừ trường hợp không áp dụng hòa giải theo luật định).
- Trong giai đoạn này, nguyên đơn cần:
- Trình bày yêu cầu, quan điểm và nộp bổ sung chứng cứ (nếu có);
- Phối hợp với Tòa án để làm rõ các tình tiết liên quan đến vụ án.
- Nếu hòa giải không thành, nguyên đơn sẽ tham dự phiên tòa sơ thẩm, và có thể tiếp tục tham gia tố tụng ở giai đoạn phúc thẩm nếu có kháng cáo hoặc kháng nghị.
4.3. Thực hiện quyền và nghĩa vụ
- Trong suốt quá trình tố tụng, nguyên đơn có các quyền và nghĩa vụ theo Điều 70 và Điều 71 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, bao gồm:
- Cung cấp đầy đủ chứng cứ, tham gia phiên tòa đúng thời gian quy định;
- Yêu cầu triệu tập người làm chứng, giám định, định giá…;
- Chủ động rút, sửa đổi hoặc bổ sung yêu cầu khởi kiện.
- Nguyên đơn nên làm việc với luật sư để được tư vấn, xây dựng chiến lược bảo vệ quyền lợi và đảm bảo tuân thủ thủ tục tố tụng.
- Theo thống kê của Bộ Tư pháp (2024), có 35% đơn khởi kiện của nguyên đơn bị trả lại do thiếu chứng cứ, sai thẩm quyền hoặc không tuân thủ hình thức pháp lý, cho thấy tầm quan trọng của việc chuẩn bị kỹ hồ sơ trước khi khởi kiện.
>>> Đừng để vấn đề pháp lý làm bạn mất thời gian, hao tiền bạc và mệt mỏi thêm nữa! Hãy đặt lịch tư vấn với luật sư ngay hôm nay – Chỉ một khoản phí nhỏ, bạn tiết kiệm công sức và nhận giải pháp chuẩn tốt nhất từ luật sư.
Vai trò của luật sư đối với nguyên đơn
5.1. Hỗ trợ soạn thảo và nộp đơn khởi kiện
Luật sư đóng vai trò quan trọng ngay từ bước đầu tiên khi khởi kiện:
- Hướng dẫn nguyên đơn xác định đúng yêu cầu khởi kiện, thẩm quyền tòa án, thời hiệu khởi kiện và căn cứ pháp lý liên quan đến vụ việc.
- Giúp soạn đơn khởi kiện theo đúng quy định tại Điều 189 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, đồng thời kiểm tra, chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, chứng cứ kèm theo để tránh bị tòa trả đơn hoặc yêu cầu bổ sung.
- Đại diện nguyên đơn nộp hồ sơ và làm việc với bộ phận tiếp nhận của Tòa án để bảo đảm thủ tục được tiến hành đúng quy trình.
5.2. Đại diện tại phiên hòa giải và xét xử
Trong giai đoạn tố tụng, luật sư là người đồng hành và đại diện hợp pháp cho nguyên đơn:
- Tham gia phiên hòa giải, trình bày yêu cầu, lập luận pháp lý và bảo vệ quyền lợi của nguyên đơn, giúp xác lập cơ sở pháp lý vững chắc.
- Tại phiên tòa sơ thẩm hoặc phúc thẩm, luật sư thay mặt nguyên đơn tranh luận, phản biện, xét hỏi đương sự và nhân chứng, từ đó giúp nguyên đơn đạt được kết quả tốt hơn trong xét xử.
5.3. Tư vấn chiến lược pháp lý
Luật sư không chỉ thực hiện công việc tố tụng mà còn đóng vai trò tư vấn chiến lược toàn diện:
- Hướng dẫn nguyên đơn về quyền và nghĩa vụ trong từng giai đoạn tố tụng, cũng như cách ứng phó với tình huống như đối phương vắng mặt, trì hoãn, hay thay đổi yêu cầu phản tố.
- Đề xuất chiến lược pháp lý phù hợp, như cung cấp thêm chứng cứ, yêu cầu trưng cầu giám định, mời nhân chứng, hoặc kháng cáo nếu cần thiết.
- Theo Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (2024), 80% nguyên đơn có luật sư đại diện đạt kết quả thuận lợi hơn trong vụ án dân sự, cho thấy rõ vai trò hỗ trợ thiết thực của luật sư trong quá trình tố tụng.
Lợi ích khi tư vấn luật sư cho nguyên đơn
Đảm bảo tuân thủ pháp luật Luật sư sẽ hỗ trợ nguyên đơn thực hiện đúng quy trình tố tụng theo Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, từ khâu khởi kiện, nộp đơn, cung cấp chứng cứ đến tham gia các phiên xét xử. Điều này giúp tránh các vi phạm có thể dẫn đến việc đình chỉ vụ án hoặc làm ảnh hưởng đến quyền lợi của nguyên đơn trong quá trình giải quyết tranh chấp.
Tiết kiệm thời gian và chi phí Với sự hỗ trợ từ luật sư, nguyên đơn sẽ được hướng dẫn chuẩn bị hồ sơ một cách đầy đủ, chính xác ngay từ đầu, từ đó rút ngắn thời gian giải quyết và tránh những sai sót làm kéo dài thủ tục. Việc giảm thiểu các lỗi tố tụng cũng giúp tiết kiệm chi phí đi lại, chi phí sửa đổi hồ sơ hoặc chi phí phát sinh do vụ án bị đình chỉ.
Tăng cơ hội bảo vệ quyền lợi Luật sư đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng chiến lược pháp lý phù hợp, đặc biệt trong các trường hợp nguyên đơn vắng mặt hoặc không thể trực tiếp tham gia tranh tụng. Ngoài ra, luật sư còn hỗ trợ thương lượng, hòa giải với bị đơn để đạt được kết quả thuận lợi, hoặc tham gia xét xử nhằm bảo vệ tối đa quyền lợi cho nguyên đơn.
Số liệu thực tế: Theo thống kê của Tòa án Nhân dân Tối cao (2024), 75% nguyên đơn có luật sư hỗ trợ đã đạt được thỏa thuận hòa giải hoặc thắng kiện tại tòa.
>>> Hành động ngay để không mất thêm thời gian, tiền của và sức lực vì rắc rối pháp lý! Đặt lịch tư vấn với Luật sư hôm nay – chỉ một khoản phí nhỏ mang lại giá trị lớn: giải pháp nhanh, lợi ích tối ưu. Hoàn phí nếu chọn gói trọn gói khi thuê luật sư sau thanh toán. Thanh toán và đặt lịch ngay!
Nguyên đơn trong vụ án dân sự đóng vai trò quan trọng trong việc khởi xướng và thúc đẩy giải quyết tranh chấp. Để đảm bảo thực hiện đúng quyền, nghĩa vụ và tránh rủi ro pháp lý, đặc biệt khi vắng mặt tại phiên hòa giải, hãy đặt lịch tư vấn tại Tổng đài tư vấn để được các luật sư hỗ trợ chuyên sâu và bảo vệ quyền lợi của bạn.
